MASONERIA - inaczej zwana wolnomularstwem lub Sztuką Królewską. Jest to ponadnarodowy ruch etyczny, którego doktryna, jest silnie z symbolizowana. Posiada własne rytuały i obrzędy, a także teksty liturgiczne.
Ruch ten pozostawia każdemu członkowi wolność interpretacji, zaś każdą lożę, czyli jednostkę organizacyjną, traktuje jako jednostkę silnie niezależną. Członkowie traktowani są na równi, bez względu na pochodzenie, majątek, poglądy polityczne, wyznanie, rasę czy narodowość. Ich celem jest samodoskonalenie i scalanie ludzkości pokojowymi metodami, aby zapewnić jej pomyślność. Aktywnie uczestniczą w akcjach mających na celu poprawę warunków życiowych ludzi.
Sama organizacja jest wielostopniowa, a przy zyskiwaniu wyższego stopnia wtajemniczenia obowiązują specjalne rytuały.
Wolnomularstwo ma swoje początku w średniowiecznych cechach murarzy, budowniczych katedr oraz różokrzyżowców. Na przełomie XVII i XVIII wieku do związku zaczęli dołączać ludzie nauki i arystokracja, doszło także do zjednoczenia rozdrobionych komórek przez Wielką Lożę i utworzenia nowej, silnej organizacji. Niektóre loże uprawiały alchemię i magię, chociaż generalnie ruch kieruje się podejściem racjonalistycznym.
Wolnomularstwo, inaczej masoneria lub sztuka królewska – międzynarodowy tajny ruch społeczny, mający na celu duchowe doskonalenie człowieka i braterstwa ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. Ruch ten charakteryzuje się istnieniem trójkątów masońskich, lóż wolnomularskich, obediencji oraz rozbudowanej symboliki i rytuałów. Masoneria to także zespół bractw o charakterze dyskretnym. Inną cechą wolnomularstwa są legendy i teorie spiskowe na jego temat. Nauka badająca historię wolnomularską i idee wolnomularskie nazywa się masonologią.
Wolnomularstwo nie jest jedną organizacją, lecz swoistym nurtem wyznającym pewne przekonania metafizyczne oraz dążącym do zmiany człowieka i społeczeństwa według zasad uznawanych przez masonów za ważne. Wolnomularstwo jest wewnętrznie bardzo zróżnicowane: tworzą je zarówno organizacje umiarkowanie liberalne, mistyczno-ezoteryczne, jak i konserwatywno-tradycjonalistyczne. Nie można wskazać uznawanego przez wszystkich wolnomularzy kierowniczego centrum, choć istnieją wspólne fora, federacje, które jednak na ogół skupiają organizacje najbardziej do siebie zbliżone. Wspólnym ideowym łącznikiem wszystkich organizacji masońskich jest przekonanie o konieczności pracy nad wewnętrznym rozwojem człowieka i społeczeństw – według zasad bliskich temu ruchowi – oraz imperatyw braterstwa – łączenia ponad podziałami (zwłaszcza religijnymi i politycznymi).
Współczesna nazwa wolnomularstwa powinna brzmieć „wolne murarstwo” lub „wolnomurarstwo”, analogicznie do form występujących w językach zachodnich, gdzie maçon, mason, maurer znaczą tyle co murarz. Słowo „murarz” i „mularz” były synonimami, to drugie słowo wyszło z użycia. Ponieważ jednak wolnomularstwo w Polsce nie istniało przez wiele lat, to nie zmieniono tej formy na bardziej współczesną. Określenie „Masoneria” wywodzi się z języka angielskiego free masons. Po raz pierwszy termin free masons użyty został w angielskim tekście z 1376 roku i oznaczał murarzy zorganizowanych w Londynie w bractwo. Etymologia słowa jest niejasna i pojawiają się różne opinie wyjaśniające jego pochodzenie. Według jednej z nich nazwa wywodzi się z francuskiego terminu francs mestiers („wolne zawody”), określenie oznaczało rzemieślników będących ludźmi wolnymi i cieszącymi się specjalnymi względami. Według innej hipotezy termin pochodzi od angielskich kamieniarzy obrabiających freestone (kamień dający się obrabiać dłutem). Człon „wolny” oznacza osobę niepodległą żadnemu panu, mogącą tym samym odbywać długie podróże, które poszerzają horyzonty. Określenie „sztuka królewska” dotyczy zaś w równym stopniu architektury, jak i alchemii.
HISTORIA
XVIII WIEK
Pierwsze samodzielne loże powstały pod koniec XVII wieku w Szkocji i Anglii. Pierwsza Wielka Loża powstała w Wielkiej Brytanii w londyńskiej gospodzie „Pod Jabłonią” przez unifikację czterech lóż 24 czerwca 1717. W tym roku z inicjatywy Desaguliersa i Andersona (obaj byli pastorami) powstała Wielka Loża Londynu Od tego czasu 24 czerwca jest największym świętem wolnomularskim. Wkrótce potem James Anderson ułożył pierwszą konstytucję wolnomularską; ukazała się ona drukiem 17 stycznia 1723 roku. Masoneria skupiała wówczas przedstawicieli bogatego mieszczaństwa i arystokracji, głoszących moralne doskonalenie człowieka oraz braterstwo ludzi bez względu na pochodzenie, stan społeczny, religię i narodowość. Pierwsi wolnomularze byli urzędnikami i duchownymi, potem byli to królowie i filozofowie, w tym na przykład Monteskiusz, twórca klasycznego trójpodziału władzy. Spośród pierwszych członków lóż można wymienić Eliasa Ashmole’a i Christophera Wrena, budowniczego katedry św. Pawła w Londynie. Wolnomularstwo było prześladowane przez Inkwizycję w Portugalii, gdzie dotarło wraz z marynarzami angielskimi.
Wtedy istniały zantagonizowane ze sobą loże sprzyjające oranżystom i sprzyjające Stuartom.
Organizacje wolnomularskie rozwijały się bardzo dynamicznie. Aby zainicjować nową lożę wymagane było od założycieli, aby wśród członków loży było przynajmniej siedmiu masonów zainicjowanych już wcześniej w jakiejś „loży doskonałej i sprawiedliwej”. W ciągu kilku lat od powstania w 1717 roku Wielkiej Loży Londynu idee masońskie szybko zdobywały nowych sympatyków. We Francji pierwsza loża Amitié et fraternité („Przyjaźń i braterstwo”) powstała już w 1721 roku. W 1728 roku pod patronatem Wielkiej Loży Londynu powstała loża w Madrycie, a rok później w Gibraltarze. W 1729 roku powstała loża w Warszawie, New Jersey, Florencji oraz azjatyckiej Bengalii. W 1733 roku powstała loża w Bostonie oraz Wielka Loża Stanu Massachusetts. Rok później, wówczas 28-letni Benjamin Franklin został wielkim mistrzem loży w Pensylwanii. W latach trzydziestych loże powstawały w wielu włoskich miastach portowych jak Neapol, Livorno, Wenecja, Genua. Od 1735 roku istniała loża w Rzymie, a od 1736 roku w Genewie. Pod koniec lat trzydziestych istniały loże w krajach Lewantu, w Konstantynopolu, Smyrnie, Aleppo. W roku 1751 pod przywództwem Laurence’a Dermotta powstała kolejna Wielka Loża, nieuznająca konstytucji Andersona. Dermott opracował odrębną konstytucję. W 1773 utworzona została loża Wielki Wschód Francji skupiając w tym czasie wszystkie loże francuskie, dotąd rozproszone. W 1776 roku sieć organizacyjna wolnomularstwa we Francji obejmowała 193 loże, w tym 34 w Paryżu (z czego 23 wśród wojska), dwa lata później już 218. W 1789 we Francji i jej koloniach funkcjonowało nie mniej niż 700 lóż wolnomularskich. W Stworzonej przez rewolucję francuską konstytuancie zasiadło przeszło 300 masonów, natomiast Jean Ousset naliczył ich 477.
W XVIII wieku znanymi wolnomularzami byli także Hrabia de Saint-Germain, Giacomo Casanova i Hrabia Cagliostro.
Idee wolnomularskie wywarły silny wpływ na Konstytucję Stanów Zjednoczonych, francuską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela i polską Konstytucję 3 maja, ponieważ ich sygnatariuszami i osobami ustalającymi tekst było wielu masonów: ojcowie założyciele Stanów Zjednoczonych (między innymi Benjamin Franklin, George Washington), Georges Danton, Stanisław Kostka Potocki i król Stanisław August Poniatowski. Masonami byli także wszyscy marszałkowie Napoleona I, wśród nich książę Józef Poniatowski. Byli nimi także m.in. prymasi Polski Gabriel Podoski i Michał Jerzy Poniatowski oraz twórca konfederacji targowickiej Stanisław Szczęsny Potocki.
Król-mason Fryderyk II Wielki wprowadził w swoim państwie, jako drugi po królu Danii, powszechne nauczanie elementarne, co w późniejszym okresie przyczyniło się do gwałtownego rozwoju cywilizacyjnego Prus. Również polscy masoni przyczynili się do rozwoju edukacji na ziemiach polskich. W roku 1816 wielki mistrz Wielkiego Wschodu Polskiego Stanisław Kostka Potocki wystarał się o pozwolenie na założenie państwowego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
XIX WIEK
Przez wieki wolnomularstwo dzieliło się na różne odłamy: najważniejsza schizma nastąpiła, gdy Grand Orient de France w roku 1877 przestał wymagać od braci wiary w Wielkiego Budowniczego Wszechświata. Dlatego wolnomularstwo dzieli się na konserwatywne – anglosaskie i liberalne – francuskie; później powstało również wolnomularstwo mistyczne, mieszane i murzyńskie. We Francji jedyną uznawaną przez Wielką Zjednoczoną Lożę Anglii (UGLE) obediencją jest Wielka Loża Narodowa Francji (GLNF). Swoiste bezorganizacyjne wolnomularstwo głosił wolnomularz i utopijny socjalista Henri de Saint-Simon, którego dzieła wywarły silny wpływ na twórczość Adama Mickiewicza, zwłaszcza III część Dziadów. W młodości Mickiewicz zetknął się z przetłumaczonym wtedy na polski dziełem jezuity Augustina Barruela; organizacja filomatów była zorganizowana na wzór wolnomularski.
W XIX wieku we Francji i krajach katolickich wolnomularstwo związane było z ruchami liberalnymi, antyklerykalnymi i republikańskimi. We Francji wolnomularstwo sprzyjało zawsze sekularyzacji, doprowadzając w 1905 roku, poprzez wypowiedzenie konkordatu, do oddzielenia instytucji państwowych od kościelnych; dotyczy to przede wszystkim usunięcia wszystkich symboli religijnych z miejsc publicznych i ograniczenia czy wręcz wycofania nauczania religii w szkołach (obecnie ten zakaz objął także noszenie chust w urzędach państwowych i szkołach publicznych przez kobiety muzułmańskie). Wpływy masonerii spowodowały, że francuscy ministrowie spraw wewnętrznych i edukacji tradycyjnie są masonami. We Włoszech wspierało ruch zjednoczeniowy (Risorgimento), co było sprzeczne z interesami papiestwa. Podobnie antyklerykalny i republikański charakter miała masoneria hiszpańska.
W Ameryce Południowej wolnomularze wspierali ruchy niepodległościowe. Wolnomularzem był m.in. Simón Bolívar.
W krajach katolickich i prawosławnych przynależność do masonerii była zakazana przez kościoły i często źle widziana przez państwo; loże były postrzegane jako potencjalne miejsca antyrządowych spisków i intryg, rozsiewające antypaństwowe doktryny światopoglądowego liberalizmu, antyklerykalizmu i relatywizmu etycznego. Często stowarzyszenia wolnomularskie skupiały reformatorów lub konspiratorów, którzy wykorzystywali formułę pracy wolnomularskiej do utrzymywania swojej działalności w tajemnicy; w innych wypadkach loże masońskie miały charakter miejsca spotkań towarzyskich. W tych warunkach w kręgach kościelnych powstawały spiskowe teorie na temat celów organizacji masońskich: według jednej z popularniejszych była to szatańska organizacja, zmierzająca do zniszczenia Kościoła katolickiego i przekazania władzy nad światem w ręce Antychrysta. Masonerię wiązano także z Żydami, gdyż działała ona na rzecz emancypacji ludności żydowskiej. W krajach protestanckich masoneria była ściśle związana z rządzącymi elitami: należeli do niej członkowie rodzin panujących, dostojnicy kościelni, wysocy urzędnicy, a przynależność do masonerii ułatwiała karierę; w tych krajach też przynależność do masonerii stała się zjawiskiem masowym.
XX WIEK
W większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej loże narodowe zaczęły powstawać dopiero w XX wieku, wcześniej bowiem te kraje znajdowały się w strefie wpływów tureckich i rosyjskich, gdzie działalność masonerii była zakazana. Swoje struktury rozwijało tam przede wszystkim od lat dziewięćdziesiątych wolnomularstwo regularne o rodowodzie anglosaskim. W Rosji działało wiele lóż „dzikich” (nieregularnych).
Masoneria na początku XX wieku przyczyniła się do europeizacji Turcji: wprowadzenia alfabetu łacińskiego zamiast arabskiego, wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego, ograniczenia wpływu duchownych muzułmańskich na politykę państwa. Masonem był sam postępowy prezydent Kemal Atatürk – „Ojciec narodu tureckiego”.
W systemach totalitarnych (stalinizm, faszyzm i narodowy socjalizm) działalność masonerii była zakazana. W III Rzeszy zakaz działalności tego ruchu został wydany 17 marca 1935 i objął około 60 tys. członków. Jedynym krajem obozu socjalistycznego, w którym działalność masonerii nie została zdelegalizowana jest Kuba.
Dzisiaj na świecie najwięcej wolnomularzy żyje w Stanach Zjednoczonych (ok. 2 mln), Wielkiej Brytanii (ok. 500 tys.)[potrzebny przypis], Francji (ok. 120 tys.) Proporcjonalnie do liczby mieszkańców stosunkowo dużo masonów jest w krajach skandynawskich (w czteromilionowej Norwegii ok. 14 tys., w trzystutysięcznej Islandii ponad 3 tys., podczas gdy w osiemdziesięciomilionowych Niemczech tylko ok. 13 tys.). Liczba wolnomularzy współcześnie maleje, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, gdzie do niedawna był to ruch masowy. Do czasów zakazania przez III Rzeszę działalności wszelkich lóż liczna i silna była masoneria niemiecka. W Holandii, Włoszech i Hiszpanii jest ich kilka tysięcy. Masoneria istnieje także w Japonii. W Quebecu działa zaledwie kilka lóż powiązanych z Wielkim Wschodem Francji, działają natomiast francuskojęzyczne loże regularne i loże Rytu Memphis-Misraim.
HISTORIA WOLNOMULARSTWA W POLSCE
Pierwszą polską lożą masońską było założone w 1721 w Warszawie Czerwone Bractwo (fr. la Confrérie Rouge), pozostające pod wpływem wolnomularstwa jakobickiego, loża ta jednak szybko się rozpadła. Około roku 1743 powstały loże w Wiśniowcu i Dukli założone przez Mniszchów i używające rytuału symbolicznego angielskiego. W 1744 roku powstała w Warszawie loża Towarzystwo trzech braci, która odbywała swoje prace w języku francuskim (na jej czele stał m.in. Franciszek Longchamps de Bérier). Po wydaniu 17 maja 1751 roku przez Benedykta XIV bulli potępiającej masonów loża ta przestała funkcjonować. Swoją działalność wznowiła w 1757 roku. Również lwowska loża Świątynia trzech bogiń powstała w 1747 roku (współtwórcą był wspomniany Franciszek Longchamps de Bérier) szybko na skutek działań duchowieństwa przestała funkcjonować jawnie. 30 maja 1751 roku powstała gdańska loża Trzech pionów wzorująca się na berlińskiej loży Trzech globów. 18 stycznia 1767 z inicjatywy Augusta Fryderyka Moszyńskiego powstała loża Cnotliwy Sarmata, przekształcona we wrześniu 1768 w Wielką Lożę Cnotliwy Sarmata w Warszawie. W 1780 loże polskie i litewskie połączyły się w lożę Katarzyny pod Gwiazdą Północną, która w roku 1781 weszła w skład utworzonej na podstawie konstytucji Jamesa Andersona Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polski.
26 lutego 1784 został ogłoszony Akt ogłoszenia i ustawy Wielkiego Wschodu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego – pierwsza konstytucja polskiej masonerii, obowiązującą do 1821 roku.
W 1781 wielkim mistrzem Wielkiego Wschodu Polski został Ignacy Potocki. Loże gromadziły wówczas liczne przedstawicielstwo arystokracji. Do loży wolnomularskiej należał nawet król Stanisław August Poniatowski. W latach 1784–1788 wielkim mistrzem Wielkiego Wschodu Polski był późniejszy targowiczanin Stanisław Szczęsny Potocki.
Na ogólną liczbę 359 posłów na Sejm Czteroletni, aż 74 było masonami (20%). 12 stycznia 1789 wielkim mistrzem został Kazimierz Nestor Sapieha. 8 maja 1788 loża Katarzyny pod Gwiazdą Północną zmieniła nazwę na Stanisława Augusta pod Gwiazdą Północną. Masoni brali aktywny udział w pisaniu Konstytucji 3 maja 1791 roku i w przeprowadzeniu przewrotu parlamentarnego, który doprowadził do jej uchwalenia. Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej znajdowało się pod kontrolą loży. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 z inicjatywy masonerii powstał radykalny klub jakobinów, którego członkiem był m.in. Józef Zajączek. Polska była najdalej wysuniętym na wschód krajem, gdzie tak wcześnie powstawały loże wolnomularskie.
Za czasów Księstwa Warszawskiego wolnomularstwo znajdowało się pod opieką Napoleona I, zaś w czasach Królestwa Polskiego pod opieką Aleksandra I. Masoni przyczynili się wówczas – z jednej strony – do rozwoju oświaty, ale także do likwidacji wielu zakonów, co spowodowało wzmocnienie antymasońskich resentymentów. Czołowym działaczem wolnomularskim był Stanisław Kostka Potocki. W Królestwie Polskim wolnomularstwo było ruchem legalnym, wspieranym przez władze, do 1821 roku działały 34 loże. Prawie 50% generałów powstania listopadowego działało w masonerii. Wielu wolnomularzy brało udział w powołaniu Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1817–1821 58,4% profesorów tej uczelni należało do lóż wolnomularskich, w tym jej pierwszy rektor Wojciech Szweykowski. W 1821 masoneria w zaborze rosyjskim została rozwiązana. Obecny hymn Polski Mazurek Dąbrowskiego zawiera w nazwie nazwisko wolnomularza Henryka Dąbrowskiego.
Jednym ze zwolenników odzyskania przez Polskę niepodległości był wolnomularz i prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson. W dwudziestoleciu międzywojennym masoneria skupiała część polskiej inteligencji. Spośród sześciu wielkich mistrzów Wielkiego Wschodu dwudziestolecia międzywojennego, trzech było psychiatrami: Rafał Radziwiłłowicz, Jan Mazurkiewicz i Witold Łuniewski. Pierwszy prezydent Polski Gabriel Narutowicz był wolnomularzem. Reaktywowany w 1920 zakon w większości poparł Józefa Piłsudskiego, a sam Naczelnik Państwa wspierał ruch i nakłaniał ludzi ze swego otoczenia do wstępowania do masonerii. Według niektórych źródeł WLNP brała udział w przygotowaniu zamachu majowego. W listopadzie 1926 roku prymas Polski August Hlond uzasadniał konieczność walki z wolnomularstwem w Polsce, podnosząc argumenty, że poza wrogością do chrześcijaństwa, masoneria to konspiracja zagraniczna, której na Polsce nic nie zależy, ale która potężnej Polski nie chce. W 1938 roku rozpętała się kampania antymasońska, w której zasłynął m.in. były premier i ex-wolnomularz Leon Kozłowski. Ostatecznie jesienią tego roku dekretem prezydenta RP Ignacego Mościckiego, nastąpiło rozwiązanie wszystkich stowarzyszeń masońskich w Polsce. W tym celu władze bezpieczeństwa dokonywały szereg rewizji oraz dokonywały likwidacji istniejących lóż. Pojedyncze loże działały jednak w konspiracji.
W okresie powojennym loże praktycznie nie istniały, a mimo tego problem „masonerii” cały czas pozostawał w zakresie zainteresowań aparatu bezpieczeństwa. Pojedyncze osoby, spotykające się konspiracyjnie i sympatyzujące z ideami masońskimi, nie miały żadnego wpływu na rozwój wydarzeń. Idee masońskie nie znajdowały żadnego poparcia ani w ideologii komunistycznej, ani w kręgach opozycji katolickiej, ani w bardziej lewicowych kręgach opozycji. Nie miały też żadnego wpływu na dzieje „Solidarności” oraz wydarzenia 1989 roku.
Obecnie najważniejszymi działającymi w Polsce organizacjami wolnomularskimi są działająca wcześniej w konspiracji i zarejestrowana w 1991 Wielka Loża Narodowa Polski, Wielki Wschód Polski i Międzynarodowy Mieszany Zakon Wolnomularski „Le Droit Humain”. W pierwszej połowie lat 90. XX w. we Wrocławiu działała loża Horus, podporządkowana obediencjom niemieckim.
W Polsce ukazują się dwa pisma wolnomularskie: Ars Regia i Wolnomularz Polski. W Polsce żyje dzisiaj ok. 1500 wolnomularzy różnych obediencji. Najwięcej lóż działa w Warszawie, w innych miastach pojedyncze (w Bydgoszczy, Poznaniu, Krakowie, Katowicach, Toruniu, Lublinie i Gdańsku). Polscy masoni to przeważnie drobni przedsiębiorcy i przedstawiciele szeroko pojętej inteligencji.
Jeden z największych w Europie zbiorów książek masońskich, które przywieźli do Polski Niemcy podczas II wojny światowej z terenu III Rzeszy i Belgii, posiada Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
6 lutego 1997 poseł Jan Skrobisz zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Leszka Millera z prośbą o wyjaśnienie sytuacji prawnej działających w Polsce lóż masońskich podporządkowanych Wielkiemu Wschodowi Francji.
RYTY I STOPNIE WTAJEMNICZENIA
Masoneria stworzyła system wtajemniczeń (stopni), których przejście wiąże się z alegorycznym poznawaniem prawd metafizycznych i moralnych. Podstawowe stopnie inicjacji masońskiej (tzw. masonerii błękitnej) to uczeń, czeladnik i mistrz..
Ponadto istnieją systemy dodatkowych stopni (tzw. masoneria czerwona, czarna, biała), z których można wymienić Ryt Szkocki Dawny i Uznany, Ryt Francuski Nowoczesny, Ryt York, Ryt szwedzki, Ryt Memphis-Misraim itd. Ilość stopni dodatkowych jest zależna od Rytu. I tak w RSDiU jest 33 stopni, w RFN – 5, RMM- 99.
Masoneria wykształciła skomplikowane obrządki wywodzące się z obrządku stosowanego w lożach średniowiecznych wolnomularzy operatywnych, wzbogaconego o współczesne elementy. Należą do nich:
otwarcie i zamknięcie loży
podniesienia kandydata do odpowiedniego poziomu wtajemniczenia. W czasie wypełniania tego obrządku adeptowi zdradzane są pewne tajemnice oraz przekazywane słowa konieczne do komunikacji między braćmi oraz gesty pozwalające ich rozpoznać. W czasie inicjacji adept składa także przysięgę, w której zobowiązuje się zachować w tajemnicy wszelkie informacje uzyskane w loży. W czasie przysięgi opisuje się także rodzaj kary, jaka ma go spotkać w wypadku naruszenia. Jest to element tradycji a kary mają charakter symboliczny.
Rytuały masońskie mają umacniać braterską więź, poczucie wspólnoty i tożsamości, a także wprowadzać odpowiednią podniosłą atmosferę sprzyjającą refleksji. Podczas prac wolnomularze noszą białe rękawiczki i fartuszki (kobiety – suknie). Kontrowersje wzbudza jednak symbolika wtajemniczenia (33 stopnia), według byłego masona dr. Maurice’e Caillete, przy inicjacji 33 (najwyższego) stopnia, osoba przechodząca inicjację depcze w piachu tiarę papieską.
Językiem prac lożowych w Polsce jest język polski. W XVIII i XIX wieku bardzo często na całym świecie używano francuskiego, na początku XX wieku eksperymentalnie w Szwajcarii wprowadzano esperanto podczas spotkań międzynarodowych.
RYT SZKOCKI DAWNY I UZNANY
(RSDU) – jeden z dominujących i bardziej rozbudowanych rytów masońskich, mocno przeniknięty tradycją judaizmu. Wbrew nazwie, nie powstał w Szkocji, lecz w napoleońskiej Francji. Posiada 33 stopnie wtajemniczenia. Związany przede wszystkim z masonerią regularną.
Stopnie RSDU
Masoneria niebieska (świętojańska) – stopnie symboliczne (uniwersalne)
1° Uczeń
2° Czeladnik
3° Mistrz
Masoneria czerwona – stopnie kapitularne
4° Mistrz Tajny
5° Mistrz Doskonały
6° Sekretarz Tajny
7° Przełożony i Sędzia
8° Nadzorca Budowli
9° Mistrz (Rycerz) Wybrany z Dziewięciu
10° Mistrz (Rycerz) Wybrany z Piętnastu
11° Wzniosły Kawaler (Rycerz) Wybrany
12° Wielki Mistrz Budowniczy
13° Mason Królewskiego Sklepienia
14° Wybrany Doskonały albo Wielki Wybrany (Wielki Szkot Świętego Sklepienia Jakuba)
15° Kawaler (Rycerz) Wschodu lub Miecza
16° Książę Jerozolimski
17° Kawaler (Rycerz) Wschodu i Zachodu
18° (Najwyższy) Rycerz (Książę) Różokrzyżowiec
Masoneria czarna – stopnie filozoficzne
19° Wielki Kapłan Niebieskiego Jeruzalem (Wzniosły Szkot)
20° Wielki Mistrz Lóż Symbolicznych
21° Noachita lub Rycerz Pruski
22° Rycerz Królewskiego Topora lub Książę Libanu
23° Urzędnik (Obrońca) Przybytku
24° Książę Przybytku
25° Kawaler (Rycerz) Miedzianego Węża
26° Książę Łaski
27° Najwyższy Komandor Świątyni
28° Kawaler (Rycerz) Słońca
29° Wielki Rycerz (Szkot) św. Andrzeja (Szkockiego)
30° Rycerz Kadosz
Masoneria biała – stopnie administracyjne
31° Wielki (Inspektor-Inkwizytor) Komandor
32° Wzniosły Książę Królewskiej Tajemnicy (Książę Królewskiego Sklepienia)
33° I OSTATNI: Suwerenny Wielki Inspektor Generalny (Najwyższy Inspektor)
Zasadnicze znaczenie mają stopnie 18, 30 i administracyjne. Stopień Rycerza Kadosza jest najwyższym w hierarchii dogmatycznej (w języku hebrajskim kadosz oznacza „święty”). Oznaką stopnia jest sztylet zaś świętym słowem Nekam – „zemsta” (nawiązuje do śmierci Jakuba de Molaya).
RYT FRANCUSKI NOWOCZESNY
ryt wolnomularski stosowany głównie przez obediencje i loże krajów romańskich. Został skodyfikowany w 1786 roku, obecna nazwa stosowana jest od 1799 roku. W 1878 roku, po usunięciu przez Wielki Wschód Francji słów Wielki Budowniczy Świata z oficjalnych dokumentów lożowych, zmienił nieco swój charakter, tracąc elementy religijno-mistyczne, chociaż większość obediencji na świecie pozostała przy pierwotnej wersji obrządku.
Obrządek składa się z siedmiu stopni, oprócz trzech podstawowych – ucznia, czeladnika i mistrza, posiada cztery wyższe szczeble (tzw. Porządki Mądrości/Różanego Krzyża):
1° Kawaler Wybrany
2° Wielki Wybrany (Kawaler Szkocki)
3° Kawaler Wschodu (Rycerz Mason)
4° Kawaler Różanego Krzyża (Doskonały Wolnomularz)
Początkowo istniał jeszcze tzw. Piąty Porządek, o charakterze nierytualnym, zawierający 81 stopni wyższych szczeblem od Kawalera Różanego Krzyża. Do zadań jego członków należało prowadzenie badań porównawczych różnych rytów i systemów masońskich, a także sprawowanie funkcji administracyjnych i kierowniczych nad rytem francuskim. Z czasem zanikł by po latach odrodzić się w różnorodnych wariantach stosowanych obecnie przez liczne obediencje francuskie i brazylijskie.
W rycie francuskim pracuje większość lóż Wielkiego Wschodu Rzeczypospolitej Polskiej, Wielkiego Wschodu Polski oraz warszawska kapituła Sokrates podlegająca Wielkiej Kapitule Generalnej Rytu Francuskiego Wielkiego Wschodu Polski.
RYT SZWEDZKI
wolnomularski ryt obowiązujący w Szwecji, Norwegii, Danii, Islandii, Finlandii oraz w zreformowanej wersji w Niemczech. Został opracowany w drugiej poł. XVIII w. w Szwecji na bazie różnych obrządków europejskich, zwłaszcza Ścisłej Obserwy. Ryt ma charakter ponadkonfesyjny, chrześcijańsko - mistyczny oraz rycerski. Jezus Chrystus jest uważany w nim za Najwyższego Mistrza i Prawdziwego Rycerza. Członkostwo zarezerwowane jest wyłącznie dla chrześcijan. Pracują w nim Den Norske Frimurerorden i Den Danske Frimurerorden.
Ryt Szwedzki jest jedenastostopniowy.
Stopnie :
Stopnie Św. Jana (Rzemieślnicze)
I Uczeń
II Czeladnik
III Mistrz
Stopnie Św. Andrzeja (Szkockie)
IV-V Uczeń/Czeladnik św. Andrzeja
VI Mistrz Św. Andrzeja
Stopnie kapitularne
VII Doskonały Brat
VIII Najdoskonalszy Brat
IX Oświecony Brat
X Bardzo Oświecony Brat
X:2 Bardzo Oświecony Brat, Powiernik Doskonałych Stopni Kapitularnych (stopień historyczny)
Na szczycie systemu znajduje się:
XI Najbardziej Oświecony Brat, Rycerz Komandor Czerwonego Krzyża
XI:2 Najbardziej Oświecony Brat, Rycerz Komandor Doskonałych Stopni Kapitularnych (stopień historyczny)
Loże w których obowiązuje :
Wielka Loża Danii
Wielka Loża Finlandii
Wielka Loża Islandii
Wielka Loża Norwegii
Wielka Loża Szwecji
Wielka Loża Krajowa Wolnomularzy w Niemczech
RYT MEMPHIS - MISRAIM
Starożytny i Pierwotny Ryt Memphis-Misraim – jeden z mistyczno-ezoterycznych rytów wolnomularskich, mocno osadzony w gnostycyzmie, kabale, hermetyzmie i okultyzmie, powstały z dwóch innych rytów – Memphis i Misraim. Związany przede wszystkim z wolnomularstwem pseudoegipskim (Misr arab. 'Egipt'), związanym z osobą hrabiego Cagliostro.
Ryt Misraim, zwany rytem Wysokich Stopni, powstał we Włoszech w 1805 r. i liczył 90 stopni. Uznawany jest za "egipski" poprzez legendę o synu biblijnego Chama – Misraimie, który miał odkryć tajemną naukę Izydy i Ozyrysa. Pierwszą lożą tego rytu była paryska "L'arc-en-ciel". Stopnie rytu zostały podzielone na 17 klas i 4 serie:
symboliczna,
filozoficzna,
mistyczna,
hermetyczno-kabalistyczna.
Ryt Memphis został rozpowszechniony we Francji przez Samuela Honisa, barona Dumas, Markiza de Laroque i Gabriela Matheiu Marconisa de Negre w 1838 r. Jego celem miało być umożliwienie zgłębiania zasad filozoficznego wtajemniczenia egipskiego. Jego obrzędową podstawą miały być misteria kapłanów egipskich. Składał się z 95 stopni.
Oba ryty były bardzo do siebie podobne. Ich połączenie miało miejsce w roku 1899. Połączone ryty oparły się na rycie podstawowym Filadelfów z Narbonne. Nowy ryt liczy 99 stopni, na jego czele stoi Wielki Hierofant (jednym z nich był Giuseppe Garibaldi). Pozwala na tworzenie lóż kobiecych.
W rycie tym pracują obecnie takie obediencje, jak:
Wielka Loża Francuska Rytu Memphis-Misraim
Wielka Żeńska Loża Rytu Memphis-Misraim
Wielka Loża Belgii Rytu Memphis-Misraim
Wielka Loża Kanady Rytu Memphis-Misraim
Wielka Loża Mieszana Francji Rytu Memphis-Misraim
Wielka Loża Sol-Om-On
Wielka Loża Symboliczna Rytu Memphis-Misraim Szwajcarii
Wielka Loża Mieszana Memphis-Misraim
Więcej o Rytach masońskich tutaj : LISTA RYTÓW WOLNOMULARSKICH (link)
SYMBOLIKA I TAJEMNICE MASOŃSKIE
Symbolika masonerii odwołuje się do „budowania” jako obowiązku i zadania masona, stąd symboliczne znaczenie mają instrumenty dawnych murarzy: węgielnica, kielnia, fartuch, pion i młotek. Jednocześnie mason uważa się za kamień, który wymaga obróbki i uszlachetnienia. Symbolika masońska czerpie także z tradycji różokrzyżowców, a za ich pośrednictwem z symboliki alchemicznej. Jeszcze inne symbole pochodzą ze starożytnych misteriów inicjacyjnych, zwłaszcza egipskich i eleuzyjskich oraz mitów solarnych i pitagorejskich. Duża część symboliki ma pochodzenie chrześcijańskie i gnostyczne; wreszcie niektóre symbole są zapożyczeniami z symboliki rycerskiej.
Symbole w masonerii są pojmowane jako znaki w wymiarze intelektualno-duchowym, a nie religijno-okultystycznym. Symbolika wolnomularska nie jest jednoznaczna i może podlegać interpretacjom samych wolnomularzy.
Do stałych symboli większości rytów masońskich należą:
Cyrkiel – symbol mądrości, wiedzy, rozumu, twórczych i aktywnych sił Boga i człowieka. Łącząc w sobie okrąg, czyli nieskończoność i punkt – początek, symbolizuje absolut. Obok węgielnicy i Biblii jest jednym z tzw. Wielkich Świateł w loży.
Węgielnica – symbolizuje równowagę i szczerość, w rycie szkockim w połączeniu z cyrklem symbolizuje siły pasywne (podczas gdy cyrkiel ma symbolizować siły aktywne).
Świątynia Salomona – symbol dążenia do zjednoczenia ludzkości. Jej zadaniem jest przygotowanie całej ludzkości, symbolizuje doskonałość, całą masonerię.
Trzy kolumny architektoniczne (również liczba trzy) – symbolizują zasadę trzech wartości: wiedzy, piękna i siły.
Wschód (Orient) – święty kierunek masonerii – nawiązanie do miejsca występowania Erec Izrael. W masonerii wszystkie wydarzenia dzieją się na Wschodzie czegoś: stąd – Wschód Polski, Wschód Warszawy, Wschód Krakowa.
Zachód – symboliczny kierunek, z którego przybywają profani do loży.
Południe – symboliczna godzina rozpoczęcia prac lożowych. Chodzi tu o astronomiczne południe, gdy słońce stoi w zenicie. W rzeczywistości loże zwykle otwierane są wieczorem, by umożliwić uczestnictwo osobom pracującym. Wymóg otwarcia loży w południe obchodzi się tłumacząc, że skoro ziemia jest okrągła i obraca się wokół swej osi, w każdej chwili w jakimś punkcie globu słońce stoi w zenicie.
Północ – symboliczna godzina zakończenia prac lożowych.
Kamień nieociosany – nowo przyjęty do loży wolnomularz.
Kamień ociosany – osoba, która przeszła proces duchowego doskonalenia.
Słońce – symbol rozumu, światła.
Gwiazda – symbol światła, wiedzy, doskonałości.
Trójkąt – symbol nauki.
Oko – symbol świadomości, mądrości, Wielkiego Architekta.
Litera G – umieszczana często w centrum płonącej pięcio- bądź sześcioramiennej gwiazdy jest interpretowana jako odniesienie do wyrazów grande, grand znaczących „wielki”, nawiązanie do geometrii oraz greckiego gnosis – wiedza.
Akacja – symbol nieśmiertelności i dążenia ku światłu. Akację posadzono na grobie zabitego Hirama.
Kolumny Boaz i Jakin – miejsce „pobierania płacy”, czyli nabywania wiedzy wolnomularskiej. Symbole sił męskich (J) i żeńskich (B). Na kolumnie Boaz uwidaczniany jest często świat, zaś na Jakin – niebo (sfera wyższa).
Kolumny Enocha – według legendy Enoch stworzył 2 kolumny – z marmuru i z brązu, by nic – ani powódź, ani ogień – nie zniszczyło uniwersalnych prawd, jakie Enoch postanowił zapisać na kolumnach. Na fartuszku masońskim George’a Washingtona ukazano cztery kolumny – dwie na pierwszym planie to właśnie kolumny Enocha, zaś dwie na dalszym – Boaz (po lewej) i Jakin (po prawej).
Dokładne informacje o symbolice i obrządkach masońskich stanowią rodzaj tajemnicy, którą członkowie lóż mają obowiązek zachowywać. Wolnomularstwo posiada własny kalendarz.
Pojęcie tajemnicy jest podstawowym elementem wolnomularstwa, podobnie jak podstawowy jest podział ludzi na wtajemniczonych (braci) oraz profanów (światowych). Prawdziwe lub rzekome tajemnice masońskie są częścią jego legendy. W zasadzie masoneria otacza tajemnicą wszystko, co dzieje się w loży od chwili jej otwarcia do zamknięcia. W lożach wygłasza się tak zwane deski, czyli krótkie referaty na jakiś dowolny temat. W szczególności tajemnicami są informacje przekazywane adeptowi w czasie podniesienia do któregokolwiek stopnia wtajemniczenia.
Sekrety można podzielić na kilka grup:
słowa (hasła) używane w loży – zwykle wypowiadane szeptem lub literowane oraz gesty pozwalające rozpoznać braci,
nauki moralne i historyczne, zwykle oparte na wątkach biblijnych,
symbolikę architektoniczną opartą na – jak się wierzy – budowie Świątyni Salomona,
symbolikę narzędzi murarskich i kamieniarskich oraz czynności nimi wykonywanych,
treść przysięgi składanej przez adepta i rodzaj kary grożącej za zdradę tajemnic.
W przeszłości tajemnica była pojmowana bardzo szeroko: tajemnicą była budowa i układ loży, jej lokalizacja, a nawet istnienie, cały obrządek, skład personalny loży oraz wszelkie sprawy w niej dyskutowane. Obecnie „tajemnica masońska” stanowi przede wszystkim element tradycji. Takie tajemnice dotyczące masonerii, jak rytuały czy symbolika zostały opisane i są upublicznione. Niektóre rytuały sfilmowano, a materiały udostępniono w sieci.
PRZYSIĘGI
Masoni zobowiązani są do składania przysiąg. Oto jedna z możliwych wersji: „Przysięgam w imię Najwyższego Architekta Wszystkich Światów nie ujawniać nigdy sekretów, znaków, sposobów dotykania, słów i nauk używanych przez wolnomularzy i zachowywać co do tego wieczne milczenie. Ślubuję i przysięgam na Boga nie wyjawiać nigdy żadnej rzeczy z tych, które mi powierzono do chwili obecnej i które powierzy mi się w przyszłości. Zobowiązuję się i poddaję się następującej karze, jeśli złamię swoje słowo: niech mi spalą wargi rozpalonym żelazem, niech mi utną rękę i przetną szyję, i wyrwą język, a mój trup niech wisi w loży w czasie przyjmowania nowego brata, aby służył za odrażający dowód mojej niewierności i był przestrogą dla innych. Niech zostanie potem spalony, a popioły rzucone na wiatr, aby nie został żaden ślad po mojej zdradzie. Tak mi dopomóż Bóg i Jego święta Ewangelia. Niech się tak stanie.” (Eckert, I, 33-34). Jest to przysięga masonów konserwatywnych.
Hasła:
„Deszcz pada” – hasło ostrzegające wolnomularzy, że w ich gronie znajduje się profan (światowy), przy którym nie należy mówić o sprawach zakonu.
„Deszcz pada na świątynię” – hasło oznaczające, że świątynia może być narażona na niedyskrecję profanów (światowych).
„Do mnie, dzieci Wdowy!” – trwoga, wezwanie o pomoc.
WOLNOMULARSTWO A EZOTERYKA
Wolnomularstwo ma charakter ezoteryczny. Wśród masonów zdarzają się zwolennicy humanistycznej astrologii, antropozofii (sam jej twórca Rudolf Steiner należał do loży rytu Memphis-Misraim), teozofii i gnozy. Do lóż należeli magowie (Eliphas Lévi. Aleister Crowley) i okultyści. Większość lóż ma jednak nastawienie racjonalistyczne. Jedną z mitycznych postaci wolnomularstwa jest Hermes Trismegistos. Szczególnie ezoteryczny charakter mają nieliczne już loże Le Droit Humain, dawniej – zwłaszcza w Federacji Angielskiej, Holenderskiej, Hinduskiej, Amerykańskiej i Polskiej – silnie związane z teozofią. Obecnie jednak mają one w większości krajów (także w Polsce) charakter liberalny, adogmatyczny i racjonalistyczny, a występujące niegdyś w nich – poza środowiskiem francuskim i belgijskim – wątki teozoficzne zostały zaniechane. Ezoteryczny charakter mają również szczególnie popularne w krajach francuskojęzycznych loże rytu Memphis-Misraim; w Polsce pojawiły się one w dwudziestoleciu międzywojennym, teraz działają tylko loże niezarejestrowane[59]. Niektórzy wolnomularze doceniający wkład Kościoła w rozwój cywilizacji europejskiej, dostrzegający jednak jego negatywne cechy, współtworzyli zreformowane kościoły liberalno-katolickie, które odrzucają wiele nauk Kościoła rzymskokatolickiego: pozwalają na małżeństwa księży, kapłaństwo kobiet, stosowanie antykoncepcji, zawieranie związków przez homoseksualistów (ponieważ według nich nie potępiał ich Jezus, tylko Stary Testament) i na rozwody, odrzucają dogmat o nieomylności papieża, dogmat o grzechach śmiertelnych, a także o tym, że jedynie Kościół katolicki głosi prawdę, dodatkowo zachęcają swoich wiernych do studiowania innych religii, Maryję traktują jako żeński aspekt bóstwa, odrzucali również obowiązujący do lat sześćdziesiątych XX wieku Indeks ksiąg zakazanych, na którym znajdowały się dzieła Goethego, Kanta, Kopernika, Pascala, Adama Mickiewicza itd.
Wolnomularze nie czczą szatana. Zostali oni z nim utożsamieni, ponieważ do wolnomularstwa należało bardzo wiele znanych osobistości, które cynicznie odnosiły się do chrześcijaństwa. Prawdą jest również, że włoski poeta Giosuè Carducci, należący do loży wolnomularskiej, napisał Hymn do Szatana. Wiersz ten miał jednak charakter gnostycki, a nie satanistyczny. Pod koniec XIX wieku o kontakty z diabłem oskarżył wolnomularzy ex-mason Leo Taxil. Prędko został jednak zdemaskowany jako oszust.
ORGANIZACJE PARAMASOŃSKIE
Na całym świecie istnieje również szereg organizacji paramasońskich i pseudomasońskich, nieuznawanych przez loże „regularne” i „liberalne” za masońskie. W krajach wysoko rozwiniętych istnieją organizacje wzorowane na wolnomularskich dla dzieci masonów i młodzieży („młodzieżówki masońskie” – np. Zakon DeMolay dla chłopców w wieku 12-21 lat) czy dziewczęcy Order of the Rainbow Girls oraz rodzin masonów (loże adopcyjne).
Z organizacji paramasońskich działają w Polsce m.in.:
Niezależny Zakon Odd fellows (Stowarzyszenie Bratniej Pomocy Odd Fellows), o charakterze filantropijno-towarzyskim, członkowie winni wierzyć w najwyższą istotę, stworzyciela i organizatora wszechświata oraz braterstwo ludzi. Stowarzyszenie propaguje wolność myśli i sumienia, zwalczanie przesądów, zabobonów, zazdrości i zawiści. Propaguje doskonalenie siebie poprzez sprawiedliwe działanie, okazywanie cierpliwości oraz ludzkiej miłości.
Ordo Templi Orientis Antiqua & La Couleuvre Noire (O.T.O.A. & L.C.N.) Kwatera Europejska – nurt gnostycko-magiczny – od 2002 roku.
Ordo Templi Orientis(O.T.O.) – od 2008 roku, tradycja thelemiczna. W skład nauk wchodzą m.in.: magia, rytuały, Kabała, hermetyzm.
Międzynarodowy Święty Zakon Ra-Hoor-Khuit’a (H.O.O.R.) oraz Świątynia Mentu – od 2004 roku, tradycja thelemiczna.
Hermetic Mystic Order of Red Mountain Pass of Babylon – nurt mistyczno-gnostycko-kabalistyczny – od 2003 roku.
Suwerenny Order Świętego Stanisława – organizacja założona w 1979 przez Juliusza Nowinę Sokolnickiego, od 1990 działa jako umiędzynarodowiona struktura niezależna z przymiotnikiem „suwerenny” w nazwie. W swoich szeregach ma znaczący odsetek wolnomularzy (w Polsce m.in. Tadeusz Cegielski). Początkowo było to stowarzyszenie charytatywne, od lat 90. niektóre struktury narodowe ewoluowały w stronę „paramasonerii” rozbudowując swoje ceremonie i przekształcając pięć klas orderu w namiastkę pięciu kolejnych stopni. Na Ukrainie Order został uznany za jedną z najbardziej wpływowych organizacji masońskich.
Grupa „Odyniec” – utworzony 6 sierpnia 2009 roku elitarny think-tank mający wśród członków wybitnych polskich oraz zagranicznych naukowców, artystów oraz inżynierów.
Poprzez organizację paramasońską nie należy rozumieć takiej, która aspiruje czy rości sobie miano masońskiej (to dotyczy organizacji pseudomasońskich), przeciwnie nawet, często organizacje te nie tylko nie są za wolnomularskie uznawane przez zakony masońskie, ale i same wyraźnie się od takich związków odcinają (np. rotarianie, Odd Fellows czy Fundacja Batorego). Organizacje paramasońskie łączy z masońskimi szereg podobieństw, zwłaszcza w aspekcie organizacyjnym, czasami ideowym.
WIELKI ARCHITEKT WSZECHŚWIATA - termin, którym w rytuałach i ceremoniach masońskich określany jest Absolut. Jest to odpowiednik platońskiego Demiurga.
Historycznie, pierwsze odniesienia do Boga pojawiały się jeszcze w manuskryptach wolnomularzy operatywnych (średniowieczne cechy kamieniarzy). Stwierdzenia, że masoni powinni czcić Boga pojawiają się już od wieku XIV (dokument „Old Charges” z 1390 roku zawiera uwagę, że każdy członek cechu „winien kochać Boga i Kościół święty również”). Pojęcie Boga (nie nazywanego jeszcze Wielkim Architektem) dotyczyło wówczas tradycyjnie rozumianego Boga chrześcijańskiego.
Pod koniec XVII w. nastąpiło stopniowe przekształcanie się wolnomularstwa operatywnego w wolnomularstwo spekultatywne (t.j. filozoficzne). Loże zmieniały swój charakter i nabierały cech filozoficznych. W tym okresie w filozofii masońskiej zaczęto utożsamiać budowę świątyń (którymi zajmowali się średniowieczni kamieniarze) z symboliczną samodoskonalenia jednostki ludzkiej i tworzenie „świątyni duchowej”.
W lożach wolnomularskich spotykali się przedstawiciele różnych obrządków chrześcijańskich, zwłaszcza protestanckich i katolickich. Do lóż wolnomularskich zaczęto też inicjować przedstawicieli innych wyznań (m.in. żydów). Jednocześnie rozwój idei humanistycznych w duchu oświecenia sprawił, że wolnomularstwem zainteresowali się także agnostycy i wolnomyśliciele. Aby uniknąć napięć wśród braci, wolnomularze uznali, że nie będą precyzować, jakiego Boga mają na myśli[4]. Pozwoliło to na inicjowanie do lóż praktycznie wszystkich poza radykalnymi ateistami.
1723 rok masoni uważają za graniczną datę, wyznaczającą początek wolnomularstwa nowożytnego. 17 stycznia tego roku James Anderson, protestancki pastor i wolnomularz opracował na zlecenie Wielkiej Zjednoczonej Loży Londynu dokument znany potem jako Konstytucje Andersona. Była to kompilacja znanych w tym czasie dokumentów wolnomularzy operatywnych. Została ona uznana za „dokument założycielski masonerii”. W jego pierwszym wydaniu znalazło się następujące stwierdzenie:
Mason powinien, z tytułu swojej przynależności, przestrzegać Prawa moralnego i, jeśli dobrze rozumie zasady Sztuki, nigdy nie będzie bezmyślnym ateistą ani libertynem nie uznającym żadnej religii.
Wyobrażenie Wielkiego Architekta Wszechświata i jego atrybutów nie było ściśle określone. Większość obediencji wolnomularskich pozostawiło członkom lóż pełną swobodę interpretacji wyobrażeń na temat tego terminu. Loże skandynawskie (Norwegia, Dania, Szwecja) stanęły na gruncie tradycjonalistycznym i uznały, że Wielki Architekt jest tożsamy z Bogiem chrześcijańskim. Loże romańskie, będące pod największym wpływem francuskiej myśli oświeceniowej były bliższe ideom neoplatońskim. Pod koniec XIX wieku jedna z największych i najważniejszych obediencji masońskich – Wielki Wschód Francji wycofał z oficjalnych dokumentów inwokację do Wielkiego Architekta, wprowadzając zapis mówiący, że podstawą wolnomularstwa jest całkowita wolność sumienia i solidarność ludzka.
Doprowadziło to do trwającego do dzisiaj rozłamu w łonie masonerii. Wolnomularstwo anglosaskie (wśród którego najważniejszą obediencją jest Wielka Zjednoczona Loża Anglii), zwane także regularnym uznaje, że wiara w nieśmiertelną duszę i istnienie Wielkiego Architekta (symbolizującego Boga wyznawanej religii dla osób wierzących, zaś dla agnostyków – kosmologiczną siłę sprawczą) jest wymagana dla inicjacji masońskiej. W konsekwencji – loże regularne (konserwatywne) nie inicjują ateistów. Wolnomularstwo romańskie (zwane liberalnym lub adogmatycznym) stoi na stanowisku, że wiara (bądź niewiara) jest indywidualnym przeżyciem człowieka i nie może stanowić przeszkody na drodze masońskiego samodoskonalenia. Niektóre loże mogą stawiać przed kandydatami dodatkowe warunki – np. wyznanie chrześcijańskie, ale jest to raczej rzadkie (występuje głównie w krajach skandynawskich).
Zdaniem przedstawicieli środowisk masońskich, osoby wierzące mogą wstępować do wolnomularstwa (zarówno regularnego, jak i liberalnego); z punktu widzenia lóż zaangażowanie religijne nie stanowi jakiejkolwiek przeszkody (i nie powoduje konfliktu sumienia). Jednakże Kościół katolicki przestrzega swych wiernych o niemożności pogodzenia praktykowanej wiary w Chrystusa z przynależnością do stowarzyszeń masońskich.
W Polsce obediencją regularną jest Wielka Loża Narodowa Polski, a nieregularną Wielki Wschód Polski i „Le Droit Humain”.
KATECHIZM – instrukcja masońska, wyjaśniająca podstawowe zasady, rytuały i symbole przynależne dla danego stopnia wtajemniczenia. Istnieje katechizm ucznia, czeladnika i mistrza.
INSTALACJA – uroczystość rytualnego otwarcia loży lub wprowadzenia oficera na urząd masoński. Zazwyczaj kończy się wspólną agapą.
AGAPA – uroczysty bankiet lub poczęstunek organizowany na zakończenie prac lożowych. Odbywa się według określonych reguł (zawartych m.in. w landmarkach) zakładających m.in. spełnienie kilku toastów w ściśle określonej kolejności. Przebieg agapy nadzoruje Mistrz Agap.
PŁACA – ezoteryczne określenie wiedzy masońskiej.
Pobieranie płacy - zdobywanie wiedzy przez adeptów nauk masońskich. Uczniowie pobierają płacę przy kolumnie północnej, czeladnicy - przy kolumnie południowej.
Podniesienie płacy - podniesienie na kolejny stopień wtajemniczenia.
TRÓJKĄT MASOŃSKI - w masonerii najmniejsza jednostka organizacyjna, nie podstawowa, lecz swoiście ułomna. Gdyby to porównać do prawa handlowego, byłby to odpowiednik tzw. spółki w organizacji. Trójkąt można powołać wówczas, kiedy nie ma możliwości powołania loży, zwłaszcza w pewnym oddaleniu od najbliższych lóż. Trójkąt umożliwia masonom, którzy nie mają blisko swego zamieszkania funkcjonującej loży, utrzymywania stosunków, rozwijanie więzi solidarności i pomocy wzajemnej. Trójkąt jest jednostką przejściową i jest powoływany z myślą o założeniu loży, na co jest określony czas (3 lata). Do jego powołania potrzeba przynajmniej 3 wolnomularzy, w tym przynajmniej jednego w stopniu mistrza. Trójkąt powinien działać na rzecz powołania loży, lecz nie ma prawa wtajemniczać do zakonu wolnomularskiego.
DESKA LOŻOWA - określenie referatu wygłaszanego podczas posiedzenia loży wolnomularskiej przez wolnomularza w stopniu mistrza. Deski dzielą się na symboliczne (dotyczące symboliki wolnomularskiej) oraz zwykłe (dotyczące kwestii filozoficznych, historycznych, kulturalnych itp.). Są dyskutowane przez członków loży, a nawet publikowane, np. w Internecie (o ile nie dotykają spraw objętych tajemnicą wolnomularską). Deski są uważane przez masonów za część tzw. architektury danej loży, czyli jej intelektualnego dorobku. Są również istotne dla awansowania wygłaszających je masonów na kolejne stopnie wtajemniczenia.
Przy wyborze tematyki deski tematami tabu są religia i polityka. Dawne loże wileńskie opracowały swego czasu regulamin, ograniczający tematykę desek do: użyteczności wolnomularstwa, historii, sztuk wyzwolonych, fizyki, chemii, anatomii, tolerancji religijnej, "zbytku", handlu, sztuki wojennej, gospodarki oraz moralności.
Najstarsza zachowana deska lożowa pochodzi z 1599 roku i jest przechowywana w Loży nr 1 w Edynburgu.
LOŻA WOLNOMULARSKA
podstawowa jednostka organizacyjna wolnomularstwa, jak i miejsce spotkań wolnomularzy. Na jej czele stoi Czcigodny Mistrz oraz grupa oficerów lożowych. Dla powołania loży potrzeba przynajmniej siedmiu mistrzów wolnomularskich oraz zgody władz obediencji.
Loża wolnomularska jest pomieszczeniem zbudowanym na planie prostokąta, zorientowanym zgodnie z głównymi kierunkami geograficznymi, z najważniejszym – Wschodem.
Loże działają w różnych obrządkach, rytach. Stowarzyszenia kilku lóż tworzą obediencję. Każda loża posiada duży stopień autonomii.
Rytualne prace loży odbywają się w wolnomularskiej świątyni. W przeciwieństwie do pomieszczenia/budowli religijnej, ta jest świecka, filozoficzna i filantropijna.
Poza samym rytuałem, istotnym elementem prac lożowych są tzw. deski, czyli referaty, które następnie są dyskutowane. W pracach lożowych bardzo ważne znaczenie ma również muzyka.
OFICEROWIE LOŻOWI
W lożach wolnomularskich wyznaczeni (bądź wybrani) masoni pełnią specyficzne funkcje zwane oficerskimi (spotyka się także określenie „urzędnik”). Wiążą się z nimi rozliczne uprawnienia i obowiązki. Różne odłamy masonerii w różny sposób określają liczbę i nazwy oficerów, choć najważniejsze urzędy są wspólne dla wszystkich obediencji. Istnienie większości stanowisk oficerskich jest uświęcona długoletnią tradycją i znajduje umocowanie w podstawowym dokumencie wolnomularskim – Konstytucji Andersona (spisana na początku XVIII wieku). Niektóre (zwłaszcza te najważniejsze) pochodzą jeszcze z czasów wolnomularstwa operatywnego (cechowego) – wzmianki o nich można spotkać w statutach z XIV i XV wieku (np. Statuty Schowe’a).
Najważniejsze są trzy urzędy: Czcigodnego Mistrza oraz dwóch Dozorców (bez obecności tych oficerów loża nie może powstać ani pracować). Są one określane jako Trzy Oficerskie Światła Loży. Stopień niżej znajdują się Mówca i Sekretarz
Czcigodny Mistrz (ang. Honourable Master) – przewodniczący loży, najważniejsza postać lożowa, w większości obediencji po wyborze (tzw. instalacji) Czcigodny Mistrz wskazuje oficerów, z którymi chciałby pracować podczas swojej kadencji. Wskazanie musi jednak zostać potwierdzone przez głosowanie (zazwyczaj tajne) przeprowadzane pośród tych wolnomularzy z loży, którzy mają stopień mistrzowski
Dozorcy (ang. Warden, Pierwszy i Drugi, czasem nazywany Starszym i Młodszym) – oficerowie loży, którzy w hierarchii wolnomularskiej zajmują miejsce po Czcigodnym. Pierwszy Dozorca opiekuje się wolnomularzami – Kolumna Południowej, Drugi Dozorca – Kolumna Północnej. Pierwszy Dozorca jako jedyna osoba w loży może (czasowo) zastąpić Czcigodnego Mistrza
Mówca (ang. Speaker) – strażnik konstytucji i przepisów ogólnych, do obowiązków Mówcy należy zgłaszanie wniosków do głosowania
Sekretarz (ang. Secretary) – zajmuje się prowadzeniem zapisów lożowych
Odźwierny (ang. Tyler) – wolnomularz czuwający nad bezpieczeństwem prac loży
Jałmużnik (ang. Almoner) – zajmuje się zbieraniem funduszy na cele charytatywne, odpowiada przed Skarbnikiem
Skarbnik (ang. Treasurer) – sprawuje pieczę nad finansami loży
Wielki Ekspert (ang. Expert) – czuwa nad rozstrzygnięciami rytualnymi
Mistrz Ceremonii (ang. Master of Ceremony) – prowadzi sprawy bieżące dotyczące rytuału
Mistrz Harmonii (ang. Master of Harmony) – zajmuje się muzyką lożową, inicjuje śpiewy etc.
W wolnomularstwie anglosaskim spotyka się jeszcze innych oficerów – np. dziekanów (Dean).
ZASADY PRZYJMOWANIA DO LÓŻ
Większość lóż przyjmuje na nowych adeptów osoby mające minimum 18–25 lat (zależnie od obediencji), które nie były karane sądownie i posiadają w swoim środowisku dobrą opinię. Tradycyjnie do loży można było być przyjętym z rekomendacji należących do niej wcześniej braci, obecnie jednak niektóre obediencje zachęcają do samodzielnego zgłaszania się do lóż. Kandydaci są jednak selekcjonowani przez mistrzów lóż, według im tylko znanych kryteriów i wiele kandydatur jest odrzucanych na wstępie lub po tzw. przesłuchaniu „pod opaską”, w trakcie którego bracia z loży mogą zadać kandydatowi dowolne pytanie.
Niektóre loże oficjalnie publikują zasady rządzące procesem aplikacji.
Kandydat do Wielkiej Loży Narodowej Polski (wolnomularstwo odłamu konserwatywnego) musi być mężczyzną i zgodnie z tradycją zadeklarować wiarę w Wielkiego Budowniczego Wszechświata.
Wielki Wschód Polski (wolnomularstwo liberalne) nie wymaga od kandydatów nawet wiary w Wielkiego Budowniczego Wszechświata, przyjmuje także agnostyków i ateistów.
Zgodnie z tradycją wolnomularstwa regularnego, Wielka Loża Narodowa Polski przyjmuje do lóż wyłącznie mężczyzn.Organizacją mieszaną przyjmującą kobiety i mężczyzn jest Federacja Le Droit Humain, oraz wolnomularstwo ezoteryczne Memphis-Misraim. Od niedawna, adogmatyczny Wielki Wschód Polski jest także organizacją mieszaną, inicjującą zarówno mężczyzn, jak i kobiety. W Polsce Istnieją także dwie loże żeńskie – Prometea i Gaja Aeterna, należące do Wielkiej Żeńskiej Loży Francji, Obediencja ta inicjuje wyłącznie kobiety, ale na swoich pracach przyjmuje mężczyzn z innych obediencji liberalnych.
Polskie loże Wielkiej Loży Narodowej Polski
Loża Matka Kopernik – Warszawa
Walerian Łukasiński – Warszawa
Przesąd Zwyciężony – Kraków
La France (francuskojęzyczna) – Warszawa
Świątynia Hymnu Jedności – Poznań
Eugenia Pod Ukoronowanym Lwem – Gdańsk
Pod Szczęśliwą Gwiazdą – Warszawa
Iwan Łuckiewicz (białoruskojęzyczna) – Warszawa
Silesia – Legnica
Wolność Odzyskana – Lublin
Pi – Warszawa
Narodowa Loża Wolnomularzy im. Gabriela Narutowicza – Łódź
Polskie loże Wielkiego Wschodu Polski
Loża Matka Wolność Przywrócona – Warszawa
Europa – Warszawa
Trzech Braci – Warszawa
Nadzieja – Warszawa
Cezary Leżeński – Warszawa
Galileusz – Bydgoszcz
Witelon – Warszawa (loża korespondencyjna, członkowie z całej Polski)
Polskie loże Wielkiego Wschodu Francji
Gabriel Narutowicz – Kraków
Ignacy Paderewski – Poznań
Polskie loże „Le Droit Humain”
Loża Matka „Pierre et Marie Curie” – Warszawa
„Orzeł Biały” – Katowice
„Rencontre Fraternelle” (francuskojęzyczna) – Warszawa
„Konstytucja 3 Maja” – Warszawa
„Braterstwo pod Wawelem” – Kraków
„Michał Tokarzewski-Karaszewicz” – Kielce
Loża Doskonalenia „Spirala” – Warszawa
Loża Doskonalenia „Świetlisty Krąg” – Katowice
Kapituła „Feniks” – Warszawa
Areopag „Orzeł Czarny i Biały” – Warszawa
Polskie loże Rady Najwyższej RSDU
(Wielkich Suwerennych Inspektorów Generalnych 33 i Ostatniego Stopnia Rytu Dawnego Uznanego Wolnych i Przyjętych Mularzy Polski)
Loża Doskonalenia „Jan Józef Lipski” – Warszawa
Loża Doskonalenia „Góra Wawel” – Kraków
Loża Doskonalenia „Miłość i Wierność” – Poznań
Loża Doskonalenia „Temple de Isis” (francuskojęzyczna) – Warszawa
Kapituła Różokrzyżowców „Tadeusz Gliwic” – Warszawa
Kapituła Różokrzyżowców „Andrzej Strug” – Poznań
Kapituła Różokrzyżowców „Jerzy Langrod” – Kraków
Areopag Wielkich Wybranych Kawalerów Kadosz „ORDO AB CHAO” – Warszawa
Konsystorz Wielkich Kawalerów Tajemnicy Królewskiej „Polonia” – Warszawa
Polskie loże Wielkiej Żeńskiej Loży Francji
Prometea – Warszawa
Gaja Aeterna – Warszawa
Budowa Loży Doskonałości Wrota Kosmosu na Wschodzie Warszawy
SYMBOLE MASOŃSKIE
Cyrkiel - symbol mądrości, wiedzy, rozumu, twórczych i aktywnych sił Boga i człowieka. Łącząc w sobie okrąg, czyli nieskończoność i punkt - początek, symbolizuje absolut. Obok węgielnicy i Biblii jest jednym z tzw. Wielkich Świateł w loży.
Węgielnica - symbolizuje równowagę i szczerość, w rycie szkockim w połączeniu z cyrklem symbolizuje siły pasywne (podczas gdy cyrkiel ma symbolizować siły aktywne).
Świątynia Salomona - symbol dążenia do zjednoczenia ludzkości. Jej zadaniem jest przygotowanie całej ludzkości, symbolizuje doskonałość, całą masonerię.
Trzy kolumny architektoniczne (również liczba trzy) - symbolizują zasadę trzech wartości: wiedzy, piękna i siły.
Wschód (Orient) - święty kierunek masonerii - nawiązanie do miejsca występowania Erec Izrael . W masonerii wszystkie wydarzenia dzieją się na Wschodzie czegoś: stąd - Wschód Polski, Wschód Warszawy, Wschód Krakowa.
Zachód - symboliczny kierunek, z którego przybywają profani do loży.
Południe - symboliczna godzina rozpoczęcia prac lożowych. Chodzi tu o astronomiczne południe, gdy słońce stoi w zenicie. W rzeczywistości loże zwykle otwierane są wieczorem, by umożliwić uczestnictwo osobom pracującym. Wymóg otwarcia loży w południe obchodzi się, tłumacząc, że skoro ziemia jest okrągła i obraca się wokół swej osi, w każdej chwili w jakimś punkcie globu słońce stoi w zenicie.
Północ - symboliczna godzina zakończenia prac lożowych.
Kamień nieociosany - nowo przyjęty do loży wolnomularz.
Kamień ociosany - osoba, która przeszła proces duchowego doskonalenia.
Słońce - symbol rozumu, światła.
Gwiazda - symbol światła, wiedzy, doskonałości.
Trójkąt - symbol nauki.
Oko - symbol świadomości, mądrości, Wielkiego Architekta.
Litera G - umieszczana często w centrum płonącej pięcio- bądź sześcioramiennej gwiazdy, jest interpretowana jako odniesienie do wyrazów "Grande", "Grand" znaczących "Wielki", nawiązanie do geometrii, oraz greckiego "gnosis" - wiedza.
Akacja - symbol nieśmiertelności i dążenia ku światłu. Akację posadzono na grobie zabitego Hirama.
Kolumny Boaz i Jakin - miejsce "pobierania płacy" czyli nabywania wiedzy wolnomularskiej. Symbole sił męskich (J) i żeńskich (B). Na kolumnie Boaz uwidaczniany jest często świat, zaś na Jakin - niebo (sfera wyższa).
Kolumny Enocha - według legendy, Enoch stworzył 2 kolumny - z marmuru i z brązu, by nic - ani powódź, ani ogień, nie zniszczyło uniwersalnych prawd, jakie Enoch postanowił zapisać na kolumnach. Na fartuszku masońskim Georgea Washingtona ukazano cztery kolumny - dwie na pierwszym planie to właśnie kolumny Enocha, zaś dwie na dalszym - Boaz (po lewej) i Jakin (po prawej).
LINKI :
Czym jest wolnomularstwo
Filozofia, rytuały, symbole
Historia wolnomularstwa
Rodzaje wolnomularstwa
Wolnomularstwo w Polsce
Wolnomularstwo powszechne
Wolnomularstwo a kultura
Wolnomularstwo a nauka
Religia polityka teorie spiskowe
Wolnomularze
Wielka Loża Narodowa Polski
Wielki Wschód Polski
Wielki Wschód Francji
Le Droit Humain
Loża Nr 2 Walerian Łukasiński
Wolnomularstwo.pl
Rzeczpospolita Wolnomularska
Wielka Loża Narodowa Polski
Ars Regia
GLCS Polska