Krampus (niem. Krampen – "pazur") wywodzi się z austriacko-bawarskiego folkloru alpejskiego, uważany za pół kozę, pół demona. W trakcie Świąt Bożego Narodzenia karze dzieci, które źle się zachowywały przez cały rok, w przeciwieństwie do Świętego Mikołaja, który nagradza dzieci za dobre zachowanie. Popularny m.in. w Niemczech, Austrii, w północnych Włoszech, w Chorwacji i Słowenii. Krampus obchodzi swoje święto 5 grudnia, tak zwane Krampusnacht (niem. „Noc Krampusa”), dzień przed Mikołajkami.
Według staroniemieckiej tradycji w dniu św. Mikołaja niemieccy chłopcy otrzymywali prezenty, natomiast dziewczynki otrzymywały je tydzień później – w dniu św. Łucji. Oczywiście według tradycji miano obdarowywać tylko grzeczne dzieci, natomiast te mniej grzeczne miały być nawiedzane przez Krampusa i Ruprechta(ang.). Po reformacji Marcina Lutra w 1517 r. kościół wprowadził tradycję podarków w dniu Bożego Narodzenia. Postać Krampusa miała zaś zjawiać się z Mikołajem i porywać niedobre dzieci do kosza zawieszonego na plecach. Dawniej mieszkańcy wiosek praktykowali pantomimę, przebierając się za zwierzęta, mityczne postacie i dzikich ludzi, i odbywali barwne korowody, dając początek archetypom dzisiejszego Krampusa i innych nadnaturalnych stworzeń.
Filmy:
Krampus: The Christmas Devil reż. Jason Hull (2013)[5]
Krampus: The Reckoning reż. Robert Conway (2015)[5]
Koszmarna opowieść wigilijna reż. Steven Hoban (2015)[5]
Krampus. Duch Świąt reż. Michael Dougherty (2015)[6]
Mother Krampus reż. James Klass (2017)
Każdego roku na początku grudnia dzieci w Austrii przygotowują się na wizytę św. Mikołaja . Jeśli były grzeczne, nagrodzi ich prezentami i smakołykami. Ale jeśli były niegrzeczne, dostaną znacznie więcej niż bryłę węgla — będą musiały stawić czoła Krampusowi.
Pytasz, kim jest Krampus? Jest pół-człowiekiem, pół-kozłem, który co roku przychodzi gonić niegrzeczne dzieci, a może nawet zaciągnąć je do piekła. Europejskie wersje św. Mikołaja od dawna mają przerażających odpowiedników, takich jak Belsnickle i Knecht Ruprecht, którzy wymierzają karę. Krampus to jedna z takich postaci, która wywodzi się z folkloru w austriackim regionie alpejskim, gdzie od setek lat straszy dzieci i bawi dorosłych.
Krampus i inni źli chłopcy św. Nicka mają swoje korzenie w pogańskich obchodach przesilenia zimowego . Później stały się częścią tradycji chrześcijańskich, w których św. Mikołaj odwiedzał dzieci, aby je nagrodzić 5 lub 6 grudnia. Mniej więcej w tym czasie jego groźny partner również odwiedzał dzieci, aby je ukarać. W alpejskiej Austrii i niektórych częściach Niemiec ten dzień był znany jako Krampusnacht lub „Noc Krampusa ”, kiedy dorośli mogli przebierać się za Krampusa, aby straszyć dzieci w swoich domach.
Dzieci mogły również widzieć Krampusa biegnącego ulicą podczas Krampuslauf – dosłownie „biegu Krampusa ”. Jeśli Krampusnacht był sposobem na wystraszenie dzieci, aby się zachowywały, Krampuslauf, który nie jest związany z konkretnym dniem, był sposobem dla dorosłych mężczyzn na wyluzowanie, a jednocześnie prawdopodobnie straszenie dzieci. Austriacy upijali się i biegali ulicami przebrani za przerażające stworzenie. Podobnie jak Krampusnacht, tradycja Krampuslauf trwa do dziś.
Wprowadzenie środków masowego przekazu wizualnego nie mogło nie zmieść charyzmatycznego Krampusa na fali. Kiedy przemysł pocztówek przeżywał boom w Niemczech i Austrii w latach 90. XIX wieku, otworzył on drogę dla Krampuskarten .
Te kartki świąteczne nie miały sprawić, że poczujesz się ciepło i niewyraźnie. Te oznaczone jako „Gruss vom Krampus” („Pozdrowienia od Krampusa”) przedstawiały Krampusa wpychającego zmartwione dziecko do swojej torby lub przygotowującego się do uderzenia jednego wiązką brzozowych witek. Wiele z tych pocztówek przedstawiało Krampusa ścigającego dzieci z kijami, prowadzącego je w łańcuchach lub niosącego je w swojej torbie.
Były też karty, które były trochę bardziej… dorosłe. Karty Krampusa z początku XX wieku pokazują, że karze dzieci, tak, ale także oświadcza się kobietom. W niektórych kartach Krampus jest przedstawiana jako duża kobieta, która bije maleńkich mężczyzn brzozowymi kijami i niesie ich w swojej torbie. W innym uśmiechnięta kobieta wymachuje w powietrzu wyglądającym na pokonanego Krampusa, trzymając za plecami wiązkę brzozowych witek. Możesz wyciągnąć z nich własne wnioski na temat polityki płci.
Przez ponad sto lat większość Amerykanów prawdopodobnie nigdy nie widziała karty Krampus ani nawet nie wiedziała, kim jest Krampus. Zmieniło się to w 2004 roku, kiedy dyrektor artystyczny i grafik Monte Beauchamp wydał książkę z kartami Krampus i pomógł zorganizować pokaz sztuki inspirowany kartami.
