Symbolizują 12 miesięcy roku, u katolików/chrześcijan 12 apostołów. Potrawy jako 12 miesięcy roku, są swego rodzaju dziękczynieniem za każdy miesiąc z osobna.
Osobne znaczenie mają też pojedyncze dania i produkty z których powstają. Według tradycji winny to być plony:
-pola
-lasu
-wody
-sadu
1. Ryba - ma bardzo duże znaczenie dla chrześcijan, ponieważ była pierwszym ich symbolem, upamiętnieniem chrztu, oraz symbolem eucharystii. Jeśli chodzi zaś o ogólne znaczenie ryby, to mamy tutaj życie, płodność i obfitość, a także czystość, ofiarę, mądrość i wiedzę. Występuje tutaj również żywioł wody.
*dzisiaj już zabronione jest kupowanie żywego karpia, ale przez lata ludzie tak właśnie robili na święta. Kupowali żywą rybę, a potem ją zabijali w domu. Katolicy w ten sposób nieświadomie składali po prostu krwawą ofiarę swojemu bogowi.
2. Buraki/barszcz czerwony - Babilończycy uznawali je za "cudowne warzywa", wierzono, że to tajemnica długowieczności i piękna. Barszcz z buraków, kojarzy się też z wiadomych przyczyn z krwią, więc symbolicznie jest to krew ofiarna natury, tak samo jak Indianie wierzyli, że pijąc sok z porzeczek, spożywają krew Matki Natury. Z burakiem łączy się żywioł ziemi.
3. Kapusta - symbolizuje siłę i narodziny (stąd się wzięło wciskanie kitu o tym, że dzieci się znajdowało w kapuście na polu), ale również może być kojarzona z bogactwem. Kapuście przypisuje się też właściwości lecznicze.
4. Grzyby - w wielu kulturach uchodzą za magiczne dary ziemi. Według dawnych wierzeń, grzyby na stole wigilijnym ze względu na to, że rosną w lesie, uchodzą za magiczną potrawę, wykradzioną z innego świata. Symbolizują uleganie pokusom i pewnie przez to właśnie są tak bliskie ludziom. A o tym, że grzyby są magiczne na swój sposób, to wiele osób dobrze wie ;)
5. Mak - "symbolizuje noc, zapomnienie, niewiedzę, sen, ciszę, chytrość, lenistwo, odurzenie, czary, zmartwychwstanie, czystość, płodność. Wieloznaczność symboliki można tłumaczyć raz odniesieniami do czerwonych kwiatów, innym razem do właściwości narkotycznych, a jeszcze innym – do mnogości nasion w makówce.
Złożoną symbolikę maku widać już w wierzeniach starożytnych Greków. Mak jest atrybutem Demeter i Kory. Zdaniem Owidiusza kwiatami, które zrywała Kora na łące, skąd została porwana przez Hadesa, były maki. Demeter rozpaczająca po stracie córki, zmieniła Mekona w kwiat maku, gdy próbował ją pocieszyć. Nosiła ona także wieniec makowy, który miał jej przynosić ulgę w trakcie bezowocnych poszukiwań Kory. Makówki zaś ofiarowywano Demeter jako symbol odradzającej się ziemi, na wzór jej radości po odzyskaniu córki.
W wieńcach maków Grecy przedstawiali także Thanatosa (boga śmierci) i Hypnosa (boga snu), czasem też trzymającego makówki. Obok groty Hypnosa przepływała rzeka Zapomnienia, nad brzegami której rosły maki.
Z drugiej strony, kwiaty te dzierżyła w dłoni bogini bardzo mocno związana z życiem - Afrodyta, a nawet pojawiały się one w kulcie Bachusa.
Także Słowianom mak towarzyszył od najdawniejszych czasów. Odgrywał bardzo ważną rolę w obrzędowości pogrzebowej (symbol łączności z innym światem) oraz chronił przed duchami i czarownicami. Ukojenie i spokojny sen miały przynosić nawet liście (w Radomskim, Kieleckim, na Litwie) lub makówki (w Tarnopolskim, Kieleckim, Krakowskim) włożone pod poduszkę dziecka. Aby wzmocnić dobroczynne działanie maku, używano makówek poświęconych na Matkę Boską Zielną - 15.VIII (w Lubelskiem, w okolicach Łańcuta) lub na Makowieja - 1 VIII (na Podolu).
W pogańskich rytach przesilenie zimowe (21-22 grudnia) było ważnym okresem obrzędowym, podczas którego następował kontakt z duchami, w czym mak – roślina życia i śmierci, był niezmiernie pomocny. Zbieżność dat sprawiła, że wiele elementów tej obrzędowości (łącznie z makiem) znalazło miejsce w tradycji chrześcijańskiej.
Jest jeszcze jeden wymiar symboliczny, o którym milczą słowniki. Makówka – symbol domu jednoczącego wszystkich domowników. Wymiar szczególnie istotny w odniesieniu do Świąt Bożego Narodzenia." (info ze strony "zycieaklimat")
6. Orzechy – na stole wigilijnym nie może zabraknąć też orzechów. Ich symbolika jest niezwykle bogata. Ze względu na skorupę, orzech symbolizuje tajemnicę, wróżbę, płodność. Orzechy leszczyny uchodzą za symbol mądrości i witalności. Religioznawcy przekonują, że również w chrześcijaństwie owoc ten ma specjalną symbolikę. Bardzo często nazywa się go symbolem Chrystusa – jego gorzka powłoka odpowiada ciału Jezusa, które doświadczyło gorzkiej męki, skorupę porównuje się do drzewa krzyża, a jądro, które żywi ludzi jest utożsamiane z boską naturą Chrystusa. Chrześcijańska interpretacja symboliki orzecha tłumaczy jego obecność w wigilijnym menu. Ponadto orzech uchodzi za symbol szczęścia oraz były symbolem mądrości i wiedzy, a także znakiem pojednania i sprawiedliwości. Podawane w wigilijny wieczór miały zapewnić spokój w nadchodzącym roku, a także pomyślność, dostatek oraz przyszłych potomków.
7. Suszone owoce - każdy z owoców symbolizuje co innego.
Jabłko jak wiemy ma bardzo bogatą symbolikę i mniej więcej każdy się orientuje o co z tym jabłkiem chodzi, czy w chrześcijaństwie, czy w okultyzmie. Tutaj kilka linków :
http://pisanezalasem.pl/jablko-owoc-o-wielu-znaczeniach/
https://sites.google.com/site/natalkuu/symbolika-jablek
Gruszka natomiast symbolizuje stosunki międzyludzkie, miłość, dobrobyt i długie życie. Kształt gruszki przywodzi skojarzenie z kobiecym ciałem, a to z płodnością i macierzyństwem. W starożytnej Grecji gruszka związana była z Afrodytą i Herą, a wytrzymałość grusz uczyniła z niej symbol długowieczności. O figach można pisać bardzo dużo, ponieważ podobnie do jabłka, mają duże znaczenie i symbolikę, dlatego odsyłam chętnych do tego linku:
https://ethnomuseum.pl/blog/figa-z-makiem-z-maslem-na-szyi/
Jeśli chodzi o daktyle, to też polecam linki:
https://lente-magazyn.com/palma-pierwszenstwa-o-drzewie-daktylowym/
8. Piernik i bakalie - piernik jest symbolem dobrobytu, chociażby z samej uwagi na to, że znajdują się w nim zioła, miód i bakalie, a które wszystkie mają swoje własne znaczenia i działanie.
Zdaniem badaczy przygotowywane na Wigilię pierniki to pamiątka jeszcze z czasów pogańskich, gdy nasi przodkowie składali placki z miodem w ofierze bogom, by zapewnić ich przychylność. Jedzone podczas świąt miały natomiast zagwarantować pomyślność i dostatek w nadchodzącym roku.
- migdał: Symbolizował czystość i niepokalane poczęcie. W świecie starożytnym sok migdałowy utożsamiano z nasieniem. Towarzysz bogini ziemi Kybele, czczonej później w Rzymie, miał zostać poczęty właśnie z migdała, czystego owocu natury. W „Biblii” znakiem, że Bóg wybrał Aarona na kapłana, była laska z migdałowca, która cudownie zakwitała i wydawała owoce. Echa tej symboliki dostrzec można także w zwyczaju umieszczania w średniowieczu wizerunku Chrystusa i Marii w mandorli, aureoli o kształcie migdała.
- winogrono/rodzynki: Winne grona symbolizowały odkupienie. Bardziej popularne były jednak skojarzenia z gościnnością i biesiadami ku czci jesiennych plonów. Wino, powstające z przekształconego w procesie fermentacji soku winogron i wywierające przemożny wpływ na ludzi pijących, stanowiło ważny symbol przemiany. Symbolika ta oraz przypominająca krew barwa czerwonego wina określiły jego sakramentalne znaczenia. Wino zaczęto wytwarzać na Bliskim Wschodzie przynajmniej pięć tysięcy lat temu. Widziano w nim znak siły przyrody i ożywiającego się dobroczynnego ducha. Zwyczaj wylewania wina na ziemię podczas uczty symbolizował płodność i życie po śmierci. W kulcie greckiego boga Dionizosa (rzymskiego Bachusa) wino stanowiło symbol ekstatycznego związku z bogiem. W wierze chrześcijańskiej symbolika wina zyskała nową formę: „Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we mnie, a Ja w nim” – mówi Chrystus („Ewangelia wg św. Jana”) [6,56]Średniowieczne wizerunki ukazujące Chrystusa stojącego w tłoczni opierały się na słowach św. Augustyna, określających Zbawiciela jako „liść wytłoczoną w tłoczni”. W niektórych przedstawieniach „ukrzyżowania” krzyż przekształca się w tłocznię przygniatającą Chrystusa. Z drugiej strony, krew wypływająca z wyciskanych gron symbolizować może – jak w „Apokalipsie” (14,19) – gniew Boży.
- miód: jest w wielu kulturach symbolem mądrości, obfitości, dobra, wtajemniczenia. Symbolizuje też odrodzenie wskutek inicjacji. Ponieważ miód jest rezultatem tajemniczego procesu obróbki jest odpowiednikiem indywidualnej pracy duchowej człowieka nad sobą. Od tysięcy lat ten słodki nektar natury przynosił bogom i ludziom szczęście oraz obfitość. Starożytni Grecy uważali go za eliksir młodości, a biblijna „ziemia obiecana” miała być krainą miodem i mlekiem płynącą. Egipskie legendy opisywały pszczoły, jako ożywione łzy boga słońca Ra. Owady te otaczano wielkim kultem, a miód spożywać mogli tylko najwięksi dostojnicy i bogowie. Miód stanowił pokarm greckiego boga urodzaju Dionizosa. Składano go również w ofierze bogini czarów i magii – Hekate oraz bogini łowów – Artemidzie. Miód był symbolem mądrości i nim jedynie miał się żywić genialny grecki matematyk - Pitagoras.
Również w Biblii znajdziemy informacje, o tym, że miód był znanym przysmakiem: „Rzeczy pierwszej potrzeby dla życia człowieka - to: woda, ogień, żelazo i sól, mąka pszenna, mleko i miód” (w Mądrościach Sarycha), „Jedz synu miód, bo jest dobry i przedłuży dni twego żywota” (radził Król Salomon), a pokarmem Jana Chrzciciela na pustyni „była szarańcza i miód leśny”. Jezus natomiast spożywał ze swoimi uczniami pieczoną rybę i plaster miodu. Miód był symbolem nowego życia i odrodzenia. Ten, kto jadał miód otrzymywał dar jasnowidzenia. Ezechiel, który dostał od Boga księgę proroctwa na znak przyjęcia posłannictwa powiedział: ,,I zjadłem ją, a była w ustach moich jak miód słodka”.
Miód stanowił synonim pięknej i mądrej mowy, a bóg wędrowców, złodziei i podróżujących – Hermes, znany ze zręcznej wymowy miał przydomek „ miodopłynny”! W Księdze Przypowieści słowa przyrównuje się do plastra miodu, a francuskie przysłowie mówi: „Kto nie ma złota w mieszku, winien mieć miód w ustach”.
Miód był też symbolem wiecznej szczęśliwości. Babilończycy, grzebiąc zmarłych, smarowali ich miodem, a Persowie — woskiem. Ten, komu miód się przyśnił mógł być pewny, że niebawem nadejdą dla niego czasy dobrobytu i obfitości.
Ogólnie bakalie w polskiej kulturze odgrywają bardzo ważną rolę. To właśnie im przypisuje się symbolikę szczęścia, powodzenia, płodności oraz długowieczności. W domu pełnym suszonych owoców, króluje natomiast zdrowie i siła.
Ciekawostki na temat kutii:
9. Kołacz - Zgodnie z tradycją powinien być on łamany, a nie krojony nożem. Jego nazwa pochodzi od koła, które było już symbolem szczęścia w czasach, gdy nasi przodkowie wyznawali jeszcze kult solarny.
Ogólnie wiele jest różnych dań, które podaje się na wigilijnym stole, różne regiony mają swoje własne potrawy, oprócz tych, które dobrze znamy, a każde danie i składnik, ma do tego swoją własną symbolikę. W każdym bądź razie, wszystkie mają symbolizować dobrobyt, szczęście i zdrowie w nadchodzącym nowym roku.